24 maart was het Wereld Tuberculosedag, de dag om wereldwijd stil te staan bij een van de oudste ziektes die nog altijd tot een van de meest dodelijke infectieziekten behoord. Tuberculose is een pandemie die lijkt te zijn vergeten. Hoe kan dit nadat we gezien hebben hoe snel wereldwijd gereageerd kan worden op een pandemie zoals COVID-19?
In een opiniestuk dat deze week verscheen, geeft Peter Sands, algemeen directeur van de Global Fund to Fight AIDS, Tuberculosis and Malaria, in Q&A-vorm het antwoord:
V: Wanneer negeren we een dodelijke pandemie?
A: Wanneer deze tuberculose (TBC) heet.
V: Waarom negeren we het?
A: Omdat het alleen de armen en gemarginaliseerden doodt.
In 2021 overleden 1,6 miljoen mensen aan TBC. Dat is vergelijkbaar met de hele bevolking van een klein land als Estland of Bahrein die in een jaar verdwijnen. In 2020 was dit nog 1,5 miljoen. Het aantal mensen dat besmet werd met TBC werd wereldwijd in 2021 geschat op 10,6 miljoen mensen (toegenomen van 10,1 miljoen in 2020). “Helaas hebben we vanwege de impact van de wereldwijde COVID-19 pandemie en andere crises, hiervan slechts 6,4 miljoen op kunnen sporen en in kennis kunnen stellen” zegt Mustapha Gidado, algemeen directeur van KNCV TB Plus in een artikel dat vandaag in een bijlage over ‘Infectious Diseases’ in the New Scientist verschijnt. “De rest, bekend als ‘de ontbrekende miljoenen,’ zijn niet gediagnosticeerd, krijgen geen zorg en blijven TBC overdragen.”
Ondanks het feit dat TBC goed te genezen is, gaat de vooruitgang in de bestrijding ervan met een slakkengangetje, zo zegt Sands. De afgelopen tien jaar daalde het aantal sterfgevallen als gevolg van TBC met 2% per jaar. Tijdens de COVID-19 pandemie nam het aantal TBC-doden zelfs toe, omdat deskundigen, apparatuur en geld werden afgeleid van TBC en ingezet voor de bestrijding van COVID-19.
Toch voldoet TBC aan alle voorwaarden die gesteld worden om een ziekte tot een pandemie uit te roepen. In 1993 wees de WHO de ziekte TBC aan als een noodsituatie voor de volksgezondheid – het hoogste niveau van bedreiging op dat moment en de status die in maart 2020 aan COVID-19 werd gegeven. Dertig jaar later heeft TBC deze status nog steeds. Kennelijk beschouwen we een ziekte niet echt als een pandemie tenzij het mensen in rijke landen bedreigt, zo stelt Sands. De urgentie mist, zo zegt ook Gidado. “TBC moet behandeld worden als een crisis en niet langer genormaliseerd worden.”
De ziekte TBC verwaarlozen is niet alleen onrechtvaardig, het is ook onverstandig, zegt Sands. Drug-resistente TBC (DR-TB) is, net als COVID-19, een luchtweginfectie. DR-TB is niet zo besmettelijk als COVID-19, maar wel veel dodelijker: terwijl het sterftecijfer voor COVID-19 in de lage cijfers lag en sterk daalde toen er vaccins werden geïntroduceerd, ligt het sterftecijfer voor DR-TB in de buurt van 50%. Gelukkig is DR-TB niet zo gemakkelijk overdraagbaar als COVID-19. In 2021 waren er wereldwijd slechts ongeveer 450.000 gevallen. Maar zoals we hebben geleerd met COVID-19, kunnen we er niet van uitgaan dat ziekteverwekkers hetzelfde blijven. Een beter overdraagbare DR-TB zou werkelijk een angstaanjagend vooruitzicht zijn, aldus Sands.
Drie belangrijke interventies kunnen een enorm verschil maken in de strijd tegen TBC, zegt Gidado. Ten eerste moeten we onze bestaande tools opschalen, want we weten dat deze werken. Verder zullen hele snelle point-of-care tests een game-changer zijn voor een vroegtijdige diagnose en om de overdracht van TBC te doorbreken. Kijk maar naar COVID-19 waar iedereen nu gewoon een snelle thuistest doet om te zien of een kind wel naar school kan gaan. Ten derde is het wachten op een vaccin. Het enige vaccin dat nu nog gebruikt wordt voor TBC bestaat al meer dan 100 jaar. “Maar er is een aanzienlijke hoeveelheid aandacht en energie in deze richting – en op dit moment is er optimisme dat we vóór 2025 een nieuw vaccine kunnen zien,” aldus Gidado.
Uiteindelijk hangt het succes af van het verhogen van de politieke wil en financiële investeringen. Ook hierbij kan de COVID-19 pandemie als voorbeeld dienen. Gidado: “De pandemie bewees dat, als we samenwerken, we een grote gezondheidscrisis kunnen overwinnen. Het toonde de noodzaak aan van goede screeningsinstrumenten, een sterk surveillancesysteem en laboratoriumnetwerk en toonde het belang van een betrokken gemeenschap, gemeenschappelijke awareness en betrokken media. Het toonde ook aan dat als de politieke wil er is, de financiën zullen volgen – en als de wetenschap de juiste middelen krijgt, er een oplossing kan komen. Als dit ook met TBC gebeurt, ben ik optimistisch dat we deze ziekte nog in mijn leven kunnen stoppen.”
