In Nederland ben je verplicht een zorgverzekering te hebben. Maar soms zijn omstandigheden zo dat dit toch niet is gelukt of zijn mensen door ziekte hun baan, inkomen en zorgverzekering verloren. Gelukkig is er in Nederland een regeling waar mensen uit deze kwetsbare groep op terug kunnen vallen, om tóch de zorg te krijgen die ze nodig hebben. Dit artikel is geschreven door Niesje Jansen-Aaldring, senior verpleegkundig consulent en teamleider Team Nederland KNCV Tuberculosefonds, in samenwerking met Rosanne Jager-Hofstee en Marije Siebers-Carsouw, medisch maatschappelijk werkers bij UMCG Tuberculosecentrum.
In 2023 stonden bij de Kerncijfers Tuberculose1 die het RIVM elk jaar op Wereld Tuberculose Dag presenteert Polen en Roemenië voor het eerst beide in de top 5 van geboortelanden van tbc-patiënten gediagnostiseerd in Nederland. Een inventarisatie geeft ook aan dat het aandeel van Europese, patiënten die niet in Nederland geboren zijn toeneemt, van 8% in 2017 tot 12% in 2021.
Een groot deel van deze groep behoort waarschijnlijk tot arbeidsmigranten. Een rondje langs de velden leert dat EU-burgers een groep is waar problemen met de zorgverzekering regelmatig voorkomen.
In Nederland hebben we al sinds decennia een goede regeling voor de financiering van zorg (en verlenen van uitstel van vertrek) voor ongedocumenteerden, de zgn. artikel 64 regeling. Officieel de Regeling Onverzekerbare Vreemdelingen van het CAK. Hier wordt regelmatig gebruik van gemaakt en de regeling heeft een positieve invloed op het behandelresultaat2.
Veel jonger is de regeling van het CAK. Deze regeling biedt ook mogelijkheden voor onverzekerde Europeanen, die legaal in Nederland zijn. Deze regeling is echter nog veel minder bekend. Reden voor ons om hier een artikel aan te wijden.
In dit artikel beschrijven we achtereenvolgens de regeling, voor wie het is bedoeld en hoe de regeling/subsidie kan worden aangevraagd. Vervolgens schetsen we enkele voorbeelden uit de praktijk.
De regeling
Iedereen die in Nederland woont of werkt, is wettelijk verplicht een zorgverzekering te hebben. Maar soms wordt er zorg verleend aan mensen die (nog) niet of niet meer verzekerd zijn tegen ziektekosten. Hiervoor is de SOV-regeling in het leven geroepen.
Deze regeling vergoedt de kosten die hulpverleners hebben gemaakt bij het verlenen van zorg aan onverzekerden. Alle zorg uit het basispakket wordt vergoed. De subsidieregeling is onderdeel van een programma van de overheid om de problematiek rondom onverzekerden aan te pakken.
Het gaat bij deze regeling dus om een vergoeding aan de hulpverlener.
Voor wie geldt welke regeling?
Omdat er een veelheid aan regelingen is heeft het CAK een stroomschema gemaakt waarin eenvoudig weergegeven is voor wie welke regeling geldt.
Hoe aan te vragen?
Alle zorgverleners in de 1e en 2e lijn kunnen subsidie aanvragen via deze regeling. Dit kan eenvoudig via het subsidieformulier. Bij de eerste keer aanvragen dient er ook een DAEB (Dienst van Algemeen Economisch Belang)-overeenkomst te worden meegestuurd. Deze formulieren zijn te vinden via de site van het CAK, https://www.hetcak.nl/zakelijk/regeling-onverzekerden/
Voorbeelden uit de praktijk
In het tuberculosecentrum van het UMCG worden regelmatig patiënten opgenomen die geen zorgverzekering blijken te hebben. Omdat in Nederland geldt dat iedereen recht heeft op zorg, is dit geen belemmering voor opname.
Wel wordt er in deze situaties altijd maatschappelijk werk ingezet om de situatie voor het ziekenhuis én de patiënt in de juiste banen te leiden. In de afgelopen jaren is het altijd gelukt een regeling te vinden voor deze groep patiënten. Soms lukt het om alsnog een zorgverzekering te regelen, soms wordt er gebruik gemaakt van de diverse regelingen van het CAK. Hier beschrijven we 2 casussen waarin er door het maatschappelijk werk gebruik is gemaakt van de SOV-regeling.
Victoria
Victoria is afkomstig uit Roemenië. In het najaar van 2022 besluit zij samen met haar partner naar Nederland te verhuizen. Ze hebben het plan zich hier langdurig te vestigen, werk te vinden en een nieuw leven te beginnen. Na enkele dagen in Nederland belandt Victoria in het ziekenhuis en een langdurige opname in het tuberculosecentrum volgt. Al snel blijkt dat een reguliere verzekering er voor haar niet in zit. Ze heeft geen binding met Nederland, geen adres en geen inkomen. Met behulp van het stroomschema komen we tot de conclusie dat we de kosten kunnen declareren via de SOV-regeling. Om te voorkomen dat de kosten voor de geleverde zorg bij mevrouw terechtkomen, zoeken we snel contact met onze collega van de debiteurenafdeling.
Bij ontslag kwamen er nieuwe problemen aan het licht; de apotheek wilde geen medicatie verstrekken omdat mevrouw onverzekerd was, zij waren niet bekend met de bestaande regelingen. Vanuit het tuberculosecentrum hebben we de apotheek geïnformeerd over de mogelijkheden bij het CAK.
De GGD is uiteraard geïnformeerd over de verzekeringsstatus van mevrouw en om een stabiele situatie voor haar te creëren, is er een afspraak voor mevrouw geregeld bij buurtmaatschappelijk werk.
Jan
Jan is van Litouwse afkomst, werkte sinds een aantal jaren in Nederland bij een uitzendbureau voor arbeidsmigranten. Vanwege de tbc-behandeling lukte werken niet meer. Hierdoor verloor hij zijn baan en daarmee samenhangend een inkomen, een adres in Nederland en zijn zorgverzekering. Poliklinisch waren er zorgen om de praktische kant van de behandeling. Daarom volgde opname in het tuberculosecentrum. Om een zorgverzekering af te kunnen sluiten is een adres nodig of een Nederlands inkomen, maar op beide was geen zicht.
Hij zou via via een toestemmingsverklaring kunnen krijgen van een vriend om zich op het adres van de vriend in te schrijven, maar een afspraak bij de gemeente duurde lang en Jan wilde het liefst zo snel mogelijk met ontslag. Omdat Jan methadon afhankelijk was, hebben we uiteindelijk de methadonpost van de verslavingszorg benaderd met de vraag of zij de methadon én tbc-medicatie dagelijks aan Jan wilden verstrekken. We hebben hen er op attent gemaakt dat de gemaakte zorgkosten kunnen worden gedeclareerd bij het CAK.
Aan ons de taak om met Jan in gesprek te gaan over zijn toekomst, want ondanks dat dit een goede, tijdelijke oplossing bood, was het niet de weg naar een stabiel leven in Nederland. Jan realiseerde zich dit ook en gaf aan contact te hebben gezocht met de werkgever van zijn broer en het plan te hebben toch weer aan het werk te gaan in Nederland. Dat zou hem een adres, een inkomen en een verzekering opleveren waarmee de cirkel weer rond was.
Conclusie
Het inzetten van de juiste regelingen kost veel tijd en energie, maar is van groot belang voor het welslagen van de behandeling. Er blijkt veel mogelijk in de praktijk, maar nog niet altijd zijn zorgverleners op de hoogte van de diverse regelingen. Met als gevaar dat de toegang tot zorg wordt bemoeilijkt. Goede toegang tot zorg is essentieel in de tbc-bestrijding en is zowel voor KNCV Tuberculosefonds als voor de gespecialiseerde klinieken voor tbc-zorg en de GGD’en een punt van aandacht.
We hopen met dit artikel dit onderwerp nog eens onder de aandacht te hebben gebracht en een bijdrage te kunnen leveren aan goede zorg voor deze kwetsbare groep.
Bronnen:
- https://www.rivm.nl/documenten/kerncijfers-tuberculose-2022
- https://www.kncvtbc.org/uploaded/2019/04/22-Regelingen-voor-%E2%80%98illegale%E2%80%99-tbc-patie%CC%88nten-hebben-positief-effect-op-behandeling-tdt-2019-1-DEF-24.pdf
